Suphi Saatçi
Ata Terzibaşı’nın Hayatından Çizgiler
Kerkük’ün tanınmış ve soylu ailelerinden olan Ata Terzi başı, Piryadi Mahallesi’nde dünyaya gelmiştir. Terzibaşı’nın 14 Kasım 1924’te doğduğunu, babası Hacı Ömer Efendi’nin tuttuğu not defterinden öğreniyoruz. İlk tahsilini mahalle mektebinde yaptı.8 yaşına kadar süren bu ilk tahsili sırasında Kur’an-ı Kerim’in hatminden başka Gülistan, Güldeste ve Fuzuli’nin eserlerini okudu.
İlkokulu, ortaokulu ve liseyi Kerkük’te tamamladı. (1945-1946) Bağdat Üniversitesi Hukuk Fakültesinden 1950 yılında mezun oldu. Kerkük’te serbest avukatlık mesleğine başladı. Bir süre Kerkük’te yayımlanan Afak gazetesinin yazı işleri müdürlüğünü yaptı.
1958-1959 yıllarında Beşir adlı haftalık edebiyat ve kültür gazetesini yayımladı. 26 sayı çıkan bu gazetenin kapatılması üzerine, Mart 1959 tarihinde tutuklanarak Hille’ye sürüldü. Böylece diktatör Abdülkerim Kasım döneminde Irak Türkmenlerine uygulanan baskılardan nasibini aldı.
Daha sonra, tekrar Kerkük’teki avukatlık mesleğine döndü. Avukatlık mesleği emekli olana kadar sürdürdü. 2001 yılında geçirdiği bir bisiklet kazası sonucu, bacağı kırıldı. Koltuk değnekleri ile tedavisi süren Terzi başı kaza tarihinden beri evinden dışarı çıkamamaktadır.
Hayatını tamamen Irak Türkmenlerinin edebiyatını, dilini, folklorunu ve basın tarihini araştırmağa adayan Terzibaşı, ilk yazılarını Bağdat’ın günlük gazetesi olan el-Cihad’da neşretmiştir. Bu arada Bağdat’ta çıkan günlük gazetelerden es-Sicl, el-Şura, en-Nahza, en-Nida, el-Feth: Kahire de haftalık dergi olarak çıkan er-Risale; Halep’te aylık dergi olarak çıkan el-Hadis Beyrut’ta çıkan el-Edib gibi yayın organlarında yazmıştır.
Terzi başı Kerkük’te çıkan haftalık Kerkük gazetesi, Afak ve Beşir gazeteleri, Irak Türkmenlerinin kültür tarihinde önemli bir yere sahip Bağdat’ta aylık dergi olarak çıkan Kardeşlikte Irak Türkmenlerinin edebiyatı, dili ve folkloru üzerine Türkçe ve Arapça yazılar yazdı. Bundan başka Kerkük’ün önemli sorunları; Ziya Gökalp, Ahmet Ağaoğlu ve Fuat Köprülü gibi Türk fikir hayatının simalarını ele alan ve tanıtan; ayrıca hukuk, genel kültür konularında, sosyal, toplumsal alanlarda fikir yazıları kaleme aldı.
Türkiye’de ise Yeşil ada, Türk Sanatı, Türk Dili, Türk Yurdu, Türk Kültürü ve Türk Edebiyatı gibi yayın organlarında yazı ve araştırmaları çıkmıştır. Bu arada Türk Ansiklopedisi için Irak Türkmenlerinin kültür tarihine ait maddeler yazdı. Yazılarında ‘’A.T.’’, ‘’Ataullah Terzi başı’’, ‘’Ata Terzi başı’’, ‘’Mecit Türkekul’’ ve ‘’Ömerzade Allahverdi’’ adlarını kullandı. Ancak kullandığı en yaygın imza Ata Terzi başı’dır. Terzi başı, Irak’ta yapılan ilmi kongrelere, Türkiye’deki Milletlerarası Türkoloji ve Türk Folklorü kongrelerine sunduğu bilimsel tebliğlerle de büyük ilgi çekti. Özgün çalışmaları ile büyük takdir toplayan Terzi başı Mayıs 1964’te Türk Dil Kurumu Yardımcı üyeliğine, Haziran 1996’da da Şeref üyeliğine seçilmiştir.
Değerli bir Türkolog olarak tanınan Terzi başı, Irak Türkmenlerinin kültür tarihini aydınlatan çalışmaları ile de takdir kazanmıştır. Irak ve Ortadoğu ülkelerinden başka, özellikle Türkiye, İran ve Azerbaycan Cumhuriyeti’nde büyük itibar görmüştür. Eserleri Türkiye ve Azerbaycan kütüphanelerine giren Terzi başı, Irak Türkmen Literatürünün en tanınmış ve en seçkin âlimi olarak, Türkmen toplumunun da gururu olmuştur. Halen Kerkük’te yaşayan ve 80. Doğum yıldönümünü idrak eden Ata Terzibaşı’ya, sıhhat ve afiyet içinde daha nice yıllar diliyoruz.
Terzi başı, 300’e varan makale ve inceleme yazılarından başka, yirmi dolayında kitaba imza atmıştır. İzzettin Kerkük tarafından hazırlanan ‘’Terzibaşı Bibliyografyası’’ derginin bu sayısında yer almıştır.
