Türkmenlerin önde gelen tarihçisi ve dilbilimcisi Ata Terzibaşı’nın 92 yaşında Kerkük’te hayatını kaybetmesinin üzüntüsünü bir Irak olarak yaşadık. Tarihçi ve dilbilimci Ata Terzibaşı’nın vefat haberini derin bir üzüntü ve üzüntüyle aldık. Terzibaşı’nın Türkmen edebiyatı, kültürü ve sanatının tanıtılmasında önemli rol oynayan, çalışkan bir yazar ve tarihçi olarak tanıyoruz. Ruhu şad olsun
Fuat Masum, Irak Cumhurbaşkanı
Türkmeneli dergisi, Sayı,99, Nisan 2016 s,8 Arapça
***
Terzibaşı’nı Irak’ta Türkmen edebiyatını, kültürünü ve sanatını belgelemenin yanı sıra Irak ve Türkmen kütüphanesini çok sayıda özel yayınlarıyla zenginleştirmede önemli rol oynayan kararlı bir yazar ve tarihçi olarak tanıyorduk. Erdemli tarihçinin gidişiyle Irak, modern Türkmen gazeteciliğinin sembollerinden birini ve birçok tarihçinin ve medya profesyonelinin öğrencisi olduğu folklorun öncüsünü kaybetmiş oldu. Ata Terzibaşı, bir insan hakları savunucusu ve araştırmacıdır. Yarım yüzyılı aşkın süredir Irak Türkmenlerinin kültürel kimliğinin tanımlanmasında öncü olarak kabul edilmektedir. Türkmen kültürünü ve mirasını araştırmak isteyen her araştırmacı için önemli referans niteliğinde birçok kitap yayınlanmıştır.
Feryat Revanduzî, Irak Kültür Bakanı
Türkmeneli dergisi, Sayı, 99, Nisan 2016 s,20 Arapça
***
Irak Türküyüm diyen herkesin Ata Terzibaşı’ya minnet borcu vardır. Çünkü Terzibaşı bu mazlum milletin tarihini, kültürünü, örf, adetlerini ve edebiyatını başta Türk dünyası ve arkasından Arap dünyası ve tüm dünyaya tanıtabilen ilk mücahitlerden biriydi. Ben de Terzibaşı üstadımızı o zamanlar tanıdım ve feyz aldım. Lise öğrencileri olarak millî değerlere hizmet etmeyi şiar edinen o genç avukatların çıkardığı Beşir gazetesinde lojistik hizmet veriyor ve onlara yakın olmanın hazzını yaşıyorduk. Terzibaşı Üstadımız, yazıhanesine gelen misafir grubunun adedine göre yazı masasının sol köşesine saklanan zile basardı. İki kişi gelmişse iki, üç kişi gelmişse üç kere basardı ve az sonra o miktarda çay gelirdi. Fakülteyi bitirip yazıhanesinde kültür ve edebiyat sofralarına katılınca ondan çok şey öğrenenlerden oldum. Yaptığım tüm çalışmaları kendisine gösterir ne diyeceğini zevkle, biraz da heyecanla beklerdim. Terzibaşı, Uzak görüşlü ve geleceği görebilmek için elde olan verileri iyi analiz eden üstadımız sonradan gelişmeler aynen söylediği gibi çıkınca acı acı tebessüm ederdi. Üstadımızın talebeleri bu yolu aydınlatmaya devam etmelidirler. İşte ancak o zaman o minnet borcu az olsa da ödenir.
Erşet Hürmüzlü
Türkiye Cumhurbaşkanı Başdanışmanı
Kardaşlık Dergisi, Sayı: 70
Tarih: Nisan-Haziran 2016 İstanbul, s, 4-5
***
Irak Türkmen edebiyatının önde gelenlerin başında olan Ata Terzibaşı, Kerkük’te 92 yaşında hayatını kaybetmiştir. Merhuma Cenâb-ı Allah’tan (C.C) rahmet geride kalan ailesi ve yakınlarına sabırlar diliyorum.” dedi. Terzibaşı’nın vefatının Türk dünyası için büyük kayıp olduğunu belirten Topçu, “Ata Terzibaşı’nın vefatı, Irak Türkmenleri ve Türk dünyası için büyük kayıp. Terzibaşı, Irak’ta Türk kültürü, edebiyatı ve müziğini derledikten sonra Türk dünyasına aktarmıştı. Yeri kolay kolay doldurulmaz bir bilim insanı, arkasında bıraktığı büyük eserler, nesiller boyu kaynak alınacaktır.”
Yalçın Topçu
Türkiye e. Kültür Bakanı ve
Türkiye Cumhurbaşkanı Başdanışmanı
www.yeniakit.com.tr, 2 Nisan 2016
***
92 yaşında vefat eden Türkmen bilim insanı, araştırmacı, düşünür ve Türkmen gazeteciliğinin öncüsü Ata Terzibaşı’nın vefat haberini büyük bir üzüntüyle almış bulunmaktayız. Türkmen edebiyat mirasının, Türkmeneli’nin ve Türk dünyasının göklerinde parlayan bir yıldız niteliğini taşıyan Terzibaşı, Türkmen basınına hizmet eden büyük şahsiyetlerden biri idi. Aydınlatıcı fikirleriyle Türkmen toplumunun yolunu aydınlatmış, eserleriyle de Türkmen kütüphanesini zenginleştirmiştir. Yazmış olduğu yazılarıyla Türkmen edebiyatının bileklerindeki zincirleri, prangaları kırdığı gibi Türkmenlerin milli varlığı ve mücadelesi yolunda ömrünün son gününe kadar gayret etmiştir. Bu üzücü haberin ardından şahsım, Türkmen halkımızın adına Terzibaşı ailesine ve severlerine başsağlığı, Allah’tan sabır ve Üstadımıza Cennet mekânı dileriz.
Erşet Salihi
Irak TürkmenMilletvekili
Irak Türkmen Cephesi Başkanı
Kardaşlık dergisi, Sayı:70, Nisan-Haziran 2016 s, 63
***
Hayatını kültüre ve edebiyatın hizmete adamış, Türkmen kültürünün bilimcisi, hukukçu, yazar, tarihçi, Ata Terzibaşı’nın vefatı bizleri derinden üzmüştü. Türkmen kütüphanesine ilim ve irfanla dolu onlarca kitap kazandıran ve Türkmen varlığının yaşatılması için bir ilim kaynağı olan Terzibaşı Türkmenler ve Irak için önemli ansiklopedik bir şahsiyet idi.
Hasan Turan
Irak Türkmen Milletvekili
Irak Türkmen Cephesi Başkan Yrd.
Kardaşlık dergisi, Sayı:70, Nisan-Haziran 2016 s, 63
***
Kerkük’te Basın öncüsü olan Ahmet Medeni Kutsizade’den sonra Ata Terzibaşı bu unvanı fazlasıyla hak etmiştir. Onu onurlandırması Türkmen gazeteci ve edebiyatçılarının ona karşı ancak bir saygı duruşudur. Bu onurlandırma, onun kişiliğini gösterir. Gazeteciliğe, edebiyata ve tarihe hayatını adayan bir kişidir. Terzibaşı alçak gönüllülüğüyle tanınır ve boş övgüleri reddede Gazetecilik, edebiyat ve hukuk alanlarında çok yönlü yeteneklere sahip bir aydın olan hem Arapça hem de anadilinde makale ve çok değerli kitaplar yazmıştır…
Abbas Ahmet Bayatlı
Türkmeneli Dergisi
Sayı,82, Kasım 2014, s, 23-24
***
Terzibaşı, Türkmen yaşamının çeşitli yönlerine kanatlarını açmış, başarılı bir hukukçu, parlak bir gazeteci, Türkmen edebiyatı alanında deneyimli bir araştırmacı ve Türkmen kültürü tarihçisi idi. Terzibaşı Üstadımız her yerde bir sembol isim olarak anılan kişidir. Sadık bir hukukçudur. Yetmiş yıl Irak Türkmenlerinin kültürel kimliğinin tanıtmasındaki emeği takdirle karşılanmaktadır.
Abbas Ahmet
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s, 27-28
***
Genç yaşta iken Irak Türkmen folkloruyla ilgilenen Terzibaşı’nın hoyratlarımızla, manilerimizi, Kerkük Havalarını, Kerkük Eskiler Sözünü ve Kerkük Şairlerini tanıtılmakta büyük ve inkâr edilmeyen rolü olmuştur. Ata Terzibaşı’nın Arapça ve Türkmence gazete ve dergilerde yayımladığı yazılara göz atarsak, onun olgun bir araştırmacı ve eleştirmen olduğu bilimsel, tarihsel ve yazınsal ürünleriyle karşılaşırız. Dil, edebiyat, kültür ve tarih konularına önem verdiğini görüyoruz. Terzibaşı ara sıra bazı konuların tartışma ve incelenmesinde tutucu olduğu açıkça belirlenir. Bu da kendi görüşüne bağlı bir yöntemdir. Ama her şeye rağmen Ata Terzibaşı’nın, Irak Türkmen edebiyatını araştırmakta büyük bir yeri vardır ve bunu hiçbir kimse yadsıyamaz.
Abdullatif Benderoğlu
Irak Türkmen Edebiyat Tarihine Bir Bakış. Cilt (1),
Bağdat 1989, s, 312-316
***
Türkmen kaleminin devlerinden, yaratıcı, akıcı ve geniş ufku olan bir kalemden söz etmek, daha ziyade umut dolu bir ruhtan bahsetmek benim için bir onur ve mutluluk meselesidir. Mütevazı bir yazar, olan Ata Terzibaşı, uzun yaşamında yetmiş küsur yıllık zengin entelektüel cömertliği bize veren bu parlak bilim adamının yolculuğunu düşünmekten çok acizdir. Düşüncelerini kontrol ediyor, takip ediyor ve yazıyor… Hatta en zengin Arap kütüphanelerini bile… onun yazılarının yeridir. Topluma kazandırdığı makale ve araştırmaları bizim neslimize edebi öğretmiş, gelecek nesillerimize bu edep emanettir.
Abdülaziz Semin Bayatlı
Türkmeneli Dergisi
Sayı:82 Kasım 2014, s, 13-15
***
Hayatın cilvesi olsa gerek ki, ömür boyu kendisiyle yüz yüze görüşemem kısmet olmasa da onu eserleriyle verimli makaleleriyle tanıdım, sevdim ve saygı duydum. Derin ve kendine has araştırma yönetimini ve eleştiri üslubu akademik ve bir bilgim adamı misali, tırnakla koyu kazar gibi çalışmasının hakkını verirdi. Gerçekleri, bilgi ve belgeye dayanarak yazardı. Bir yazıyı her yönüyle araştırıp hakkını teslim edip, ancak yayınlardı. Kaynaklar, bilgisi ve tanıkları sağlam verilere dayalı bir araştırmacıdır Terzibaşı…
Abdülcabbar Derviş Rıza
Türkmeneli dergisi
Sayı,82, Kasım 2014, s, 19
***
Bir toplum bir bireyini başarısını kutlamak ve onurlandırmak güzel bir olay olsa gerek. Ata Terzibaşı’nın hayattayken onura edilmesi ve ödüllendirilmesi vicdanın ve düşüncenin rahatlığı ve temizliği anlamına gelir bence… Her şey çok güzel geçti. Temennimiz Terzibaşı Irak Bilimsel Topluluğunun büyük ödülüyle onurlandırılmasıdır. Çünkü o sadece halkına değil, Irak’a, Türk dünyasına ve insanlığın vicdanına hitap eden bir gerçek araştırmacı ve yazar idi.
Ahmet Mehmet Kerküklü
Türkmeneli dergisi
Sayı,82, Kasım 2014, s, 20-21
***
Ata, dede, baba kültürümüzde saygın makamlardır. Ata Terzibaşı, isminin ve imzasının yanı sıra, Irak Türkmen edebiyatına kazandırdığı eserlerle Türk Dünyası için “ata” unvanını almıştır. Ata Terzibaşı’nı hem edebiyatımıza yaptıkları büyük hizmetler hem de hukukçu kimliklerinden dolayı hep Türk Edebiyatı Vakfı’nın kurucusu ve kendi hayatını edebiyatımıza vakfeden Şeyh-ül Muharririn merhum Ahmet Kabaklı’ya benzetmişimdir. Harput ve Kerkük’ün kültür ikizliği gibi bu iki abide ismimiz de edebiyatımıza hizmette adeta ikiz kardeşler gibi gelirler bana. Hizmetleriyle Ahmet Kabaklı, İstanbul’un “Ata’sı”, Ata Terzibaşı Kerkük’ün “Kabaklı’sıdır”.
Ali Akbaş
Türk Dünyasının “Ata Yazarı” Ödülü Sahibi Ata Terzibaşı
Kardeş Kalemler Dergisi, sayı: Tarih: Mayıs 2013 s,
***
Ata Terzibaşı, şahsına münhasır, yani türü kendine özgü bir araştırmacıdır. Bu işi âdeta ibadet aşkıyla yaptığı her cümlesinden okunuyor. Çok titiz ve çok yönlü bir kültür tarihçisidir. Geniş bir yelpazesi vardır. Terzibaşı’nın Erbil ve hususiyle Kerkük şairleri üzerine yazdığı eserleri hazırlama isteğim hep vardı. Dolayasıyla Erbil Şairlerini hazırladık; sonra da yorucu bir süreçle Kerkük Şairlerine geçtik. Hacmi ve mahiyeti bakımından Kerkük Şairleri bizi hayli yordu. Ancak önemlisi o külliyatın şu anda yayın hayatımızda oluşudur. Yalnız bu noktada küçük bir sitemimi de dile getirmek isterim. Külliyatı çevirirken takıldığımız ve tamir etmekte zorlandığımız bazı sorunlu noktalar çıkıyordu doğal olarak. Bunları asıl kaynaktan, yani Terzibaşı kitaplığından teyit edebilirdik. Bu imkânından mahrum olduğumuzu kati surette anlayınca önem ve mahiyetine göre işbu sorunlu yerleri ya soru işareti koyarak veya aparatta dipnotları yoluyla –hazırlayanlar olarak– not ettik. Fakat –o zaman berhayat olan– merhum Terzibaşı işbu notlarımızın büyük bir kısmını –yeniden tanzim ettiği– metne yedirerek ve gerisini de yok sayarak sorunu kendine has bir yol ile halletmiş oldu!
Ali İhsan Öbek
Kardaşlık dergisi, İstanbul, Mülakat
Sayı: 83, Temmuz-Eylül 2019, s. 10-15
***
Ata Terzibaşı’nın hangi üstün meziyetlerini kaleme alayım demiştim! Afaka sığmayan “Vefa’sından mı? -Devleri Üstat At çöktüren havari” cefasından mı? Tanrıdan başkasına eğilmeyen yüksek kafasından mı? -Yıldırım çakan “Abkar” si “zekâsından mı? Yoksa da krallık döneminde İngilizler emriyle ölüme mahkûm edilen, hatta mezarı kazılan edebiyatımızı son nefesinde kurtaran mucizevî “çabasından mı? Söz edeyim. Tarih için söylüyorum O, olmasa bu günlerde komşu ülkelere Türkmen kültürünün ne sesi ne de dede ruhani nefesi vardı! Evet, biz Türkmen edebiyatçıları daha yıllar ve yıllar boyu Ata Beyin üzerimizdeki borcunun onda birini ödemeyiz. Samimi duygularımın tercümanı sayılan aşağıdaki dörtlüğü okuyuculara armağan etmekte kıvanç duyarım.
“Öderim namaz, zekât orucu
Öderim milyarsa istekli borcu
Ölçerim dökerim uzun geceler
Ödenmez ödenmez Ata’nın borcu”
Ali Marufoğlu
Aydın Kerkük, Ata Terzibaşı, Hayatı ve Eserleri
(Yüce Tanrı Adıyla), Erbil 2002, s,10-12
***
Ata Terzibaşı Azerbaycan’ın milletsever aydınları içinde her zaman saygı ile anılan bilim adamıdır. Aydınlarımızın Ata Terzibaşı’na büyük sevgisinin sonucudur ki, Azerbaycan Yazıcılar Birliği Irak-Türkmen edebiyatının aksakalı Ata Terzibaşı’nı Birliğin fahri üyesi seçmiştir. Ata Terzibaşı’nın ilmi eserleri Türk halklarının değil, Orta Doğu’nun en zengin kütüphanelerinin kıymetli servetine eklenmiştir. Bölgedeki gerginlikler nedeniyle Ata Terzibaşı’nın ölümüne dikkatler azaltmıştır. Zaman geçtikçe Ata Terzibaşı hakkında daha değerli eserler yazılacaktır.
Ali Şamil Hüseyinoğlu
Ata Terzibaşı İnsanlığa Manevi Servet Bırakıp Gitti,
Türk Yurdu dergisi, Mayıs 2016, yıl 105, sayı 345, s, 24-26
***
Bir insanı örnek kişi yapacak şey, taşıdığı yüksek değerleri samimi bir biçimde yaşaması ve uğurlarında özveride bulunmasıdır. Ata Terzibaşı Hocayı yakından tanıyınca, bu yönüyle ne derecede örnek kişi olduğuna tanık olacaksınız. Ata Hoca, alçak gönüllüğü (Tevazuu), emaneti, vefa, hak ve hukuka bağlılığı bir arada kendinde toplamaktaydı. Bütün bunların yanında kalbi milli dava için çırpınan, kendini davası için adayan bir insandı. Bu amaçtan hiç sapmamış, kalemi başka konuyu çalışmamıştır. Irak Türkleri ona çok şeyler borçludur. Hizmetlerinin hakkı ifa edilemez. Bir naçiz vazifede bulunmak arzusu ile, aşağıdaki beyitle 1437 Hicri vefat (geçinme) tarihini yazıp, mağfiret ve rahmet dualarımla sunarım
Ve dinden hakkıydı düz durup
Sözden doğruydu cayımız
Sen tarihini yaz ve bil
Bizden gitti Başı Terzi
دوروب دوز ايدي حق وديندن
جايمز ايدى طوغری سوزدن
بيل ياز و تاريخني سن
ترزي باشي كيتدي بزدن
١٤٣٧هـ
Avni Ömer Lütfüoğlu
Ata Terzibaşı Örnek Bir Türk
Türkmeneli dergisi, Sayı:99, Nisan 2016, s,5-7
***
Hoş seda kimi zaman güzel çizilmiş bir resimdir yanık bir gazel, ya da neşeli bir şarkı, içli bir hoyrattır. Hoş seda kimi zaman güzel bir heykeldir, şiirdir, öyküdür romandır. Kısacası, hoş seda bir sanattır ki yapanını ölümsüzleştirir. Bilgin ve araştırıcı olarak ad yapmış olan Terzibaşı, ustun yeteneği ve geniş bilgisi sayesinde çok parlak ve paha biçilmez eserler kazandırmıştır edebiyatımıza.
Desenli ve planlı yazılarında okuyucularına güzeli ve gerçeği göstererek, onların ruhunu okşayarak, kalplerinin derinliklerinde gizli kalmış güzel ve iyi duyguları uyandırmaya çalışır. Hoş seda diye adlandırdığımız bu yazımızda Terzibaşı, aydınlarımızı küçük hikâyeler şeklinde kaleme almıştır. O adamlar ki gündüz ve gece demeden çalışıp bizim için birçok şeyler bırakıp ve bizim için birer kandil yakıp bir hoş seda yarattılar. Ata Terzibaşı de onların başında gelir.
Aydın Kerkük
Ata Terzibaşı (Hayatı ve Eserleri). Erbil 2003, s, 4-9
Üstat Ata Terzibaşı’yı 90. Yaş gününde ödüllendirmek, tüm kültür ve edebiyat simgelerini ödüllendirmek demektir. Terzibaşı’nın verimliliği sadece belli bir milleti kapsamıyor. Onun bu şehirdeki çalışmaları büyük insaniyete yöneliktir. O birliğin ve beraberliğin de simgesidir. Tarih onu altın harflere, altın sayfalara yazacaktır.
Behram Hurşit
Türkmeneli dergisi
Sayı, 82, Kasım 2014, s, 16
***
Üstadın kitapları en fazla istenen kitaplar idi. Yıllarca yazılarını Kardaşlık dergisini ben götürdüm. Çok titiz yazım ve baskı hatasını aslan kabul etmezdi. O’nun hizmetleri de takdirle karşılanır. Türkmen toplumu ona çok şey borçludur. O Türkmen varlığının milli duygularla en tanınmış savunucularından önde gelenidir. Kerkük şairleri kitabı başta olmak üzere tüm eserler Kerkük’ün ve Türkmen’in tarihini, edebiyatını, folklorunu ve varlığını korumaya yönelik yazılar eserlerdir.
Behçet Gamgin
Mülakat, 21 Ocak 2021, Kerkük
9 Kasım 2005 tarihinde Kerkük’te Ata Terzibaşı okulunun açılması bizleri çok onurlandırmıştır. Bu okulun müdürü olarak, öğrencilerimizle Hocamızın 90. Yılını kutlamaya geldik. Terzibaşı’nın okulu öğrencisi Mustafa Muhammed Necmettin Kerkük ve Kuzey Irak bölge birinci olarak Terzibaşı gibi büyük başarıya imza atmıştır. Öğrencilerimiz Terzibaşı’nın ruhu ve izinde yürümektedirler…
Büşra Galip Hurşit
Türkmeneli dergisi
Sayı,82, Kasım 2014, s,34
***
Irak Türklerinin zengin Kültür, Sanat, Edebiyat ve Folklorunu her yönüyle orijinal eserleriyle tanıtan, hayatını bu uğurda harcayan, medar-ı iftiharımız üstat Ata Terzibaşı’nın, Türk dünyasındaki kültür çevrelerince Irak Türklüğü ile anılması pek tabiidir. Tıpkı can Azerbaycan’ın meşhur şairi ve sanat adamı Bahtiyar Vahapzade’nin Azerbaycan kültürüyle anılması, Keza Kırım Türklerinin meşhur fikir Adamı İsmail Gaspıralı’nın Kırım kültürüyle anılması gibi. Ata Terzibaşı’nı anlatmak, meşhur usta bir divan şairinin meşhur nadide bir gazeline nazire yazmaktan daha zor desem abartmış olmam. Ata Terzibaşı: Türk, Arap ve acem dillerine Şair Mehmet Akif gibi vakıf. Bu üç dilin zengin müfredat bilgisine şair Faiz gibi haiz. Edebiyatımızın ölümsüz büyük divan şair, Fuzuli’nin eserlerindeki kapalı anlamlarına açıklık getiren. Fuzuli’nin eserleriyle ilgili büyük Türk edebiyat araştırmacısı rahmetli Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan’la müzakere eden, dikkat çeken bu konudaki çalışmalarıyla Irak topraklarının dışında da büyük ses getiren Irak Türkmenlerinin yetiştirdiği yeri doldurulmaz, çağdaşları arasında en mümtaz bir Türkmen edebiyatçısıdır.
Cengiz Bayraktar
Kardaşlık dergisi
Nisan-Haziran 2008 S:38, s. 30
***
Araştırmacı kimliğini koruyan Terzibaşı siyasetle uğraşmamasına rağmen çeşitli dönemlerde defalarca tutuklanmış ve soruşturmalara tabii tutulmuştur. Terzibaşı’nın avukatlık bürosu ve evi sürekli yazar, şair ve siyasetçilerin uğrak yeri olmuştur. İhtilaflı gruplarla eşit mesafede durmayı sağlayabilen ve idealist kimliğiyle bilinen Terzibaşı inandığı tez ve eleştirilerini her zaman cesaretle savunmuştur. 1963 yılında Terzibaşı’nın da yer aldığı kalabalık bir Türkmen heyetinin dönemin Irak Cumhurbaşkanı Abdüsselam Arif’le yapılan görüşmesinde, Terzibaşı’nın ”Kabinede kanalizasyon bakanı bile olsa Türkmenlere neden bir bakanlık tahsis edilmiyor?” sorusu, Türkmen siyasi tarihinde bir ilktir. Geçmişte Saddam’ın adamları yandaş toplamak için Terzibaşı’na ziyaretlerinde, talepleri münasip bir lisanla geri çevrilmiş ve mecliste bulunan bir Türkmen şairinin;
“Ya da Yol,
Yan saç tara ya da yol,
Yad yolu tanımzadı
Kim gösterdi yada yol”
Sözleriyle görüşme bitmiştir.
Cüneyt Mengü
Türkmeneli Dergisi
Sayı,99, Nisan 2016, s,26-27
***
Üstat Ata Terzibaşı’nın, Türkmen kültür tarihinde özel bir yeri vardır. Bıraktığı boşluğu hiç kimse dolduramaz. Irak Türkmenlerinin ileri gelen fikir adamlarından biriydi. İnandığı ülküden hayatı boyunca hiç ödün vermeden milletine hizmet etmeyi kendine prensip edinmiştir. Dünyaya gözlerini yumuncaya kadar milleti ve inandığı ülkü için çalışmıştır.
Terzibaşı, karşılık beklemeden milletine hizmet eden bir kişiliğe sahip idi. Yazmış olduğu kitap ve araştırmaları ile Türk dünyasının bilim adamları arasında yer almıştır. Ata Bey, Büyük bir tarihçi, Edebiyat tarihçisi, Türkolog, halk bilimcisi, basın tarihçisi, gazeteci, derleyici kısacası ansiklopedik bir özelliği vardır. Irak Türkmenlerinin bütün kültür değerlerini derleyip bilimsel bir şekilde değerlendirmiştir. Ayrıca bir kültür adamı olmakla birlikte idealist bir ülkücüydü. Kaleme almış olduğu bütün eserleri ve araştırmaları orijinaldir. Eserleri bilim adamlarının beğenisini kazanmıştır. Bu bakımdan ünü sadece Irak’ta değil sınırları aşarak dünya Türklüğü arasında da yayılmıştır.
Çoban Uluhan (Beşirli)
Gök Kubbede Kalan Hoş Bir Sada,
Türkmeneli dergisi, Sayı,99, Nisan 2016 s,10-13
***
Millet uğruna mücadelenizi mi anlatsam! Yüce milletimize şunu hatırlatarak ne kadar temiz bir dava adamı olduğunuzu anlatmak isterim: Terzibaşı; 1959 yılında 14 temmuz katliamından beş ay önce Kerkük’ün ileri gelen aydın zatlarından çok sayıda komünist yönetimi tarafından katliama zemin hazırlamak amacıyla tevkif edilip, Kerkük Polis merkezinde tutuklanarak bir ay boyunca ağır işkencelere maruz kaldılar, daha sonra Türkmen münevverleri Bağdat’a sürülerek işkencenin iki katını başkentte gördüler, sekiz ay mahkemesiz mahpus muamelesi gören bu zatlar o dönemde Irak’ın cumhurbaşkanı olan komünist eğilimli Abdülkerim Kasım’ın kararıyla serbest bırakıldılar (bu karar Türkmeneli’nde halkın ayaklanmasını önlemek nedeniyle alındı), bu grup içinde Ata Terzibaşı da bulunmaktaydı. İşin garip tarafı Ata’nın evinde büyüdüğümüze rağmen bir gün bile ağzından dolaylı olsa da “biz bu davanın nazını çektik” gibi sözler duymadık, o günlerde çektiklerini ne bizlere ne de ailenin büyüklerine anlatmıştı! O olaylarla ilgili tek bildiğim kız kardeşi Rahmetli Aliye teyzemin, Ata Terzibaşı’nın evine döndüğünde fiziksel halini anlattığı oldu! Kendi kalemiyle yazılan eser ve yazılarda, o kara günlerde yaşadıklarına ancak Kerküklü şair İbrahim Nefçi’nin Kerkük Şairleri eserinde hayatını ve şiirlerini anlatırken dolaylı tek bir cümleyle değinmiştir!
Ersen Salihi
Elveda Dayıcığım (Ata Terzibaşı)
Türkmeneli dergisi, Sayı,99, Nisan 2016, s, 31-34
***
Irak Türkmenlerinin tarihçesi, folkloru ve halkbilimci Ata Terzibaşı’nın Irak Türkmen folkloru hakkındaki çalışmalarının bilimsel değeri şüphesiz ki, çok önemlidir. Irak Türkmen folkloru ürünlerinden halk inançlar, merasim, halk şiirleri (Hoyratlar), manileri, ata sözleri, bilmeceleri, masal ve efsanelerine değinilmiş ve Kerküklü halkbilimci Ata Terzibaşı’nın Irak Türkmen Folkloru hakkındaki çalışmaları, Türkmenler için önemli tarihtir. Bu tarihi, 1950’lerde Ata Terzibaşı’nın çalışmalarıyla araştırma, inceleme ve mukayese safhasına geçerek gelişmiştir.
Irak’ta Türkmen folkloru araştırmaları öncüsü ve kurucusu sayılan Ata Terzibaşı hayatının yaklaşık 70 yılını bu türleri derleme, inceleme, araştırma ve tanıtmakla geçirmiş. Yayınladığı onlarca eserle Türkmen folklorunu kayıt altına almış ve araştırmacılara yeni malzeme vermiştir. Aynı zamanda Irak’ta bulunan araştırmacılar için yöntem geliştirmiş. Irak Türkmen folkloru Türkiye ve Türk Dünyasında Ata Terzibaşı’nın çalışmaları üzerinden tanınmıştır. Böylece Terzibaşı sadece Irak’ta değil aynı zamanda Türk dünyasında da halkbilimi çalışmalarının öncülerinden sayılır.
Erşat Avcı (Arshed Omeed Jıhad)
Irak Türkmen Folklorunda Ata Terzibaşı’nın Yeri
Y. Lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara Temmuz 2018
***
Terzibaşı; şiirin izlerinde, folklorda, tarihte, edebiyatta, sanatta yürekleri ısıtan ve her yürekte olan bir aşk… Verdiğini atalarına da verdi… ezeli bir ateş gibi yanıyordu ve Hale de yanıyor, durmadı, sönmedi ve sonsuza dek bir ateştir gibi yanıp, toplumu ısıtacaktır…
Atalarımızın simgesi Dede Korkut’tur, sonsuz bir nehirdir, akışında sonsuzdur, hepimize onundur. Parmak uçları ateş böceği ve göz kamaştırır, istediği budur. Kanından, damarlarından tükenmez Ata Terzibaşı Hocam… Allah’ın Türkmenlere hediyesi, armağanıdır.
Hale de onu yazıyor ve yazıyoruz. O’nun gerçek bir çizgisi, gümüş bir yüzük ile altının özgünlüğünde paslanmamış bir ruh arasında geniş fark var.
Faruk Faik Köprülü
Türkmeneli Dergisi
Sayı:21 Ekim 2009, s, 24-25
***
Terzibaşı’nın çalışmaları genelde tek bir merkezde toplanıyordu. Irak’ın kimliğini ve Türkmenlerin zenginliğini taşıyordu. O tarihin güzelliği, sevgi ve barışın ihtişamını yayan parlak mirasını koruyordu. Amaca ulaşmak için bilimsel yöntemi, kendine has üslupla, objektif sunumu, temel kaynak ve referanslara başvurarak tartışma ve ikna mantığını kullanırdı. Aydınlık makaleleri, canlı çalışmaları ve parlak düşünceleri ve kitapları, kendisi ile alıcısı arasında derin bir uyum oluşturmuş ve belgeleme, kodlama, inceleme, bilimsel araştırma ve karşılaştırmalı çalışmalar konularında Türkmen ve Irak kütüphanelerinin yaşadığı boşluğu doldurmuş, Irak’ta ve yurt dışında Türkmen kültür ortamını hak ettiği şekilde tanıtmaya gayret etmiştir.
Fazıl Hallak
Türkmen Kültürü dergisi
Sayı, 2, 2016, Bağdat, s,17-21
***
Terzibaşı çeşitli konularda yazdığı yazılarıyla birlikte Türkmen edebiyatı, dili ve folkloru alanında takdire değer eserler de bırakmıştır. Hatta onun bu alandaki yazıları, birçok yönlere ışık tutmaktadır. Terzibaşı Türkmen edebiyatına yaptığı hizmetle ün salmıştır. Onun bu alandaki çalışmaları, edebiyatımızın bütün yönleri için kaynak sayılır. İlkin hoyratlarımıza önem vererek ilmi bir metotla onu toplamış, muhteva bakımından bir araya getirmiş. Söylendiği münasebetleri, şekillerini göstermiş ve birçok meçhul yönlerini açıklamıştır. Terzibaşı, ilmi bir metotla yazıp yayımladığı ansiklopedik (Kerkük şairleri) adlı kitapla da şöhret kazandı. Terzibaşı bir edebiyat tarihçisi olduğu gibi edebiyatçı da sayılır. Onun özellikle Beşir gazetesinde yayımladığı edebi makaleler bugün takdirle anılmaktadır.
Fazıl Mehdi Bayat
Irak’ta Türkmen Edebiyatı Tarihi,
Bağdat 1984, s, 326-333
***
Araştırmacı Ata Terzibaşı Irak Türkmen edebiyatının yapısını oluşturma konusunda uzun bir geçmişe sahip olmasının yanı sıra, popüler gelenekleri ele alma, bunları analiz etme, benzerleriyle karşılaştırma, daha sonra olay ve zamana bağlama biçimiyle benzersizdir. Onlara estetik ve kalıcılığın formülü bulmaya çalışan Terzibaşı, Haklı Türkmen davasına hizmet etmek için sözlerinizi ve saflarınızı birleştirmelisiniz, birbirinizi sevin, kavga etmeyin, halkınıza hizmet için çalışın ve gençlere sahip çıkın, çünkü onlar sizin elinizde bir emanettir.
Felah Yazaroğlu
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s, 17-20
***
Rahmetli akademisyen ve hukukçu Ata Terzibaşı çeşitli konularda kitaplar yazıp yayınlamıştır, okuduğum kitaplar arasında hocamız ansiklopedik bir bilgindir, Arapça ve Türkçe dillerine hakimdir ve bu dillerde bilgi sahibidir. Kendisi aynı zamanda kendini kanıtlamış bir bilim adamı, gerçek bir araştırmacı ve iyi bir meteorologdur, hiçbir bilgiye atıf yapmadan bahsetmez, bilimsel dürüstlük uygular. İlminin özgünlüğüne, bilgisinin çokluğuna, ifadelerinin niteliğine, üslubunun akıcılığına ve sözlerinin belagatine, dil titizliğine ve tipografiye uzaklığına tanıklık eden birçok kitap yazmıştır. Bilginin bilimsel kaynaklara ve referanslara dayanılarak analiz edilmesi, geliştirilmesi ve teyit edilmesi dışında izin vermez, dolayısıyla söylenen ifade sağlamlığı ve geçerliliği sağlanmadan kabul edilmez.
Fevzi Nuri Abdullah
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s, 27-28
***
Ata Terzibaşı’nın, meslek itibari çok başarılı, her şeyden önce adalet yanlısı bir avukat olduğunu burada belirtmek malûmu ilamdan başka bir şey değildir. Çünkü burası, değil yalnız erbabınca, belki Kerkük şehri içinde herkesçe malumdur. İnce, ağır, içinden zor çıkıla bilinen, hukuk işlerinde dava sahipleri ilk önce ona başvurur. Artık iş bu gibi bir zatin davasında ne üzerine dereceye kadar haklı olup veya olmadığını takdire kalır doğrusu üstat nazarında. Onun görüşüne göre, eğer haklı değilse, davasına imkânı yok vekâlet edemez. Çünkü gende Terzibaşı’nın felsefesine göre, ortada davayı kazanmak yok, hak kazanmak vardır. Hak ve hakikatin meydana Gecen çıkmasına yardım vardır o kadar! Yani hak sahibi hakkini almalı, haksız cezasını çekmeli.
Fuat Hamdi
Edebiyat ve Sanat Tarihçisi Yönleriyle: Ata Terzibaşı
Aydın Kerkük, Ata Terzibaşı, Hayatı ve Eserleri,
Erbil 2002, s,26-27
***
Terzibaşı, eşsiz bir düşünür, araştırmacı ve yazar olan muhterem hocamızdır. Kişiliğine, ilkelerine ve fikirlerine onur duyan biriyim. Onun ölümüyle birlikte Türkmen ve Irak edebiyatı, son elli yılda büyük bir entelektüel ve edebi önderini kaybetmiştir. Ancak tesellimiz, onun parmak izlerinin, Türkmen halkının hafızası ve edebiyatı üzerinde unutulmaz bir etki bırakacak şekilde kalmasıdır.
Kişiliğine ve saygınlığına hayran olduğum ve onunla ilişkim çok güçlü idi, zaman zaman kendisini ziyaret eder, kültürel ve edebi konuda değerli görüş ve gözlemlerini dinlerdim. Yazarımız sosyal hayatını edebiyata, milletine ve ülkesine hizmete adayarak feda etti. Ülkesinin bugününü ve geleceğini aydınlatmak için yanan bir mum gibi eriyordu. Zengin bir kültürel birikime sahiptir. Pek çok Türkmen yazar ve şahsiyetine fikir ve tavsiyelerinde cimri davranmamış, mütevazi fedakarlığıyla öne çıkmış, araştırmalarının, zengin edebiyatının ve kişiliğinin övülmesinden hoşlanmamıştı. Ve tüm bunların hepsi, gençliğinden beri adaletsizliğe karşı tam bir sakinlik ve ayıklıkla cesur bir savaşçıydı.
Gazi Nakip
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s,40-41
***
1960’lı yılların yazı mevsimiydi. Terzibaşı ile Türkiye ziyaretimizin birinci gününde, Sahaflar çarşısına gidelim. Terzibaşı üstadım bana dedi ki, ben bir nadir kitap arayacağım. Adı “Divan Lügat el Türk” çok önemli bir kitaptır. Allah’tan niyazım bu kitabı uygun bir fiyata bulmaktır. Konuyu bilmediğim için sustum, bu kitap nedir, acaba bu kadar önemlidir. Terzibaşı bu kitabı şevkle ve hasretler aramasının nedeni ne olabilir? Kafamda onlarca soru işareti…
Ata Terzibaşı kitabı aramaktan pes etmemişti. Bir kitapçıya sorduğumuzda dükkânın önünde bir yaşlı adam duruyordu. Biz sorunca, bizi duydu ve bize seslendi. Ne yapıyorsunuz bu kitapla gençler? Terzibaşı ise, efendim bu önemli bir kitaptır. Bunu Besim Atalay’ı büyük zahmete katlanarak Türkçeye tercüme edip, dil araştırmaları yapanlar için önemli bir yol gösterici eserdir. Dedi. Yaşlı adam ise, nazikçe ve mütevazi bir şekilde “Ben Besim Atalay” ım evlatlarım. O yüzden dikkatimiz çektiniz… Böylece eseri 1944 yılında Türkçeye aktaran bu büyük kalem sahibi ile tanışma fırsatı bulduk. Başka bir mutluluğumuz da kendisini çay içmeye davetimizi kırmadı. Hele hele Kerküklü olduğumuzu öğrenince daha da mutlu olduğunu ifade etti. Terzibaşı ile böyle önemli bir anı yaşamışlığımız vardır.
Habib Hürmüzlü
Türkmen Gazetecinin Anıları
(Ata Terzibaşı ile Türkiye Seyahatimiz)
İstanbul 2016, s,270-273 Arapça
***
Türkmen milletinin güvendiği ve kıvanç duyduğu simgelerden biri de büyük hocamız değerli araştırıcı Avukat Ata Terzibaşı efendidir. Terzibaşı’nın dokunaklı yazıları, yararlı yaratıcılığı yaşam boyu çağdan çağa taze ve tatlı bir meyve gibi aktarılır. Edebiyat dünyamızı aydınlatan parlak gün gibi renkli ışıklar saçacaktır. Oysaki gönüllerde bir çırpıntı olup gezerken adi tüm Türkmen bölgelerinde derin saygılarla geçmektedir. 28.04.2001
Hasan Kevser
Aydın Kerkük, Ata Terzibaşı, Hayatı ve Eserleri
Kerkük 2003, s, 51
***
Ata Terzibaşı, Irak Türkmen edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Kerkük şehrinin edebiyat, dil, folklor ve tarihiyle ilgilenmiş ve mirasını çeşitli tarihsel aşamalarda belgelemiştir. Doğruluk ve itidal ilkesiyle yazdığı yazıların mükemmelliği sayesinde ismi edebiyat çevrelerinde ünlendi ve yayıldı. Arapça ve Türkçede hukuk, edebiyat, dil, tarih ve folkloru alanlarında yazdığı makaleler Arap dünyasında da onun tanıttı ve meşhur kıldı. Terzibaşı’nın eserleri birer temel kaynak olarak her araştırmacının tarihçinin önemli referans alacağı kaynaklardır. Çeşitli konularda Arapça ve Türkçe gazete ve dergilere sunduğu çalışma ve makaleler kültür ve edebiyat çevrelerinde yankı uyandırmıştır.
Hazım Nazım Fazıl
Ata Terzibaşı’nın Risale dergisindeki Makaleleri
Süleymaniye, 2023, s, 5-17
***
Irak Türklerinin ozanlardan söz açma olanağını bulmuşsak bu Kerkük’ün yetiştirdiği değerli araştırıcılardan Ata Terzibaşı’nın ilgisinden ötürüdür. Yayımladığı iki ciltlik (Kerkük şairleri) ni göndermeseydi ne bu ozanları tanıyacak ne de Kerkük Türklerinin edebiyatları hakkında bir fikir edinebilecektik asıl mesleği avukatlıktır. Fakat o aynı zamanda edebiyat alanında çalışan bir araştırıcıdır. Yazıları değil yurdumuzda çeşitli dergilerde yayımlanmıştır. Yazarın bildirdiğine göre, Irak’ta yetişmiş Türk soylu ozanlarla ilgili genel nitelikteki eseler çok değerlidir. Kaynaklar azdır. Ancak beş adını verebiliyor. Bunun için yazarın böylece kaynak kıtlığı sebebiyledir ki içine giriştiğimiz bu işin başarılması hususunda engeller ve katlandığımız zorluklar pek çetin olmuştur. Eline geçen yazma uzun yıllarını bu işe ayırmış dergi gazete ve basma eserleri divanları, antolojileri, değil, Türkiye’de elden geçirmiş, yalnız hemen eserleri İran’da ve başka yerlerde yayımlanan izlemiş, onlardan ayırımı cin (antoloji) terimini kullanıyor eseri ki doğrudur.
Terzibaşı şairleri tanıtırken izlediği yol şöyledir: Önce yararlandığı kaynakları sıralıyor. Sonra şairin yaşamını anlatıyor. Kısaca edebi kişiliğini belirtiyor Ardından da Şiilerinden örnekler veriyor. Her iki cildi bitirirken, sonunda şu gerçek ortaya çıkıyor ki bütün yük Terzibaşı omuzuna yüklenmiştir. Güvenilecek kaynaklardan yoksundur. Bu durum karşısında en başka yolu seçerek, varsa şairlerin divanlarını ve eserlerin inceliyor. Türkiye’deki ve başka ülkelerdeki kitaplara başvuruyor. Şairlerin yakınları, dostlar arkadaşları ve çokları ile görüşüyor. “İşte Terzibaşı özel yöntemi” …
Hikmet Dizdaroğlu
Kerkük şairleri, Türk Dili dergisi
Sayı, 210, yıl 18, cilt x1x, 1 Mart 1969
***
Ata Terzibaşı, Kerküklü araştırmacı, yazar 1940’ların ortasında daha lise son sınıftayken Kerkük’ün folkloru, tarihi, kültür edebiyatı ile ilgili ve yanı sıra sıkıntılarına, özellikle de eğitim konusunda eleştiri mahiyetinde bazı yazılar yazmaya başlar. Türkçe Arapça yazılar yazan Terzibaşı, kocaman bir kültürün tarihte tescili, tevsiki anlamına gelmektedir. Kerkük’te yazdığı makalelerindeki konu başlıkları, adeta şehrin güzelleşmesi, gelişmesi doğrultusunda yetkililere altından sunulan bir tepsi gibi değerlendirilir. Terzibaşı’nı yazdıklarını ve hayatını belgelemek zor bir çalışma olsa gerek, bu işi ancak bir öğrencileri yapabilir. Buda büyük bir ilmi ve akademi bir çalışmadır, şehrin toplumun ve ülkenin varlığına yönelik tarihe önemli bir not düşmek niteliğinde olacağının kanısındayım.
İbrahim Halil Allaf
Türkmeneli dergisi
Sayı, 21, Ekim 2009, s,17-18
***
Terzibaşı’nın dilinden;
Sevgili varislerim, edebiyat yolu millet yolu demektir, milletin tarihini bilmek demektir, milletin zengin varlığını ispat etmektir, diğer milletlere “biz varız” demektir. Sizlere asla şüphem yok. Çünkü sizler de bu duyguya sahipsiniz. Biliyorum sizleri milliyetçilik duygusu bu yola getirmiş. 1940’lardan 2016 yılına kadar etrafımızdaki kıymetli edebiyatçıları, yazarları, şairleri, tarihçileri hep saf niyetli gördüm. Onlar ve siz, milletin tek ümidisiniz. Böyle devam.
Belki de siyaset değişir, yürür, durur, aksar, başarı kaydeder. Sizin de göreviniz, onlara her zaman birer öğüt kaynağı olmanız lazım. Çünkü tarihinin doğru bilgisi sizin kütüphanenizde durmuş. Sizler (değerli edebiyatçılarımız), geçişten aksu gibisiniz, şimdiki zamanı ve gelecek zamanı aydınlatmak zorundasınız. Tuttuğunuz yolun temel taşı bilimdir, hürmettir, karşı tarafı bilmektir, bir hoyrat, bir mâni, bir yazı, bir şiir karşısında saygı gerek, çünkü icat edenlerin hedefi şöhret, mal, parlak yaşamak, sandalye değil. Beni de bir örnek olarak önünüze bırakın.
İbrahim Koryalı
Ata Terzibaşı’nın Vefatının ikinci yıldönümü Anma
Kerkük, Nisan 2018
***
Ata Terzibaşı, kitabı koruma ve ona sahip çıkma konusundaki hassasiyetiyle kendi neslinin veya kendisinden önceki neslin yazarları arasında benzersizdir. Hayatı boyunca evlenmedi, kendisi ve eserleri ve kendisinden sonra gelen yazarlar, düşünürler hakkında yazılanlarla hayatına devam etti.
İsmet Refik Sarıkahya
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s, 34-35
***
Sayın Terzibaşı ile 50 yıldan fazla bir zamandan beri tanışırız. 40’lı yılların sonlarında ben daha Kerkük Lisesinde öğrenci iken kendisi Bağdat Hukuk Fakültesinde okumakta idi. Yaz aylarında Kerkük’e gelişlerinde, başka öğrenciler kahvelerde tavla oynamakla boş vakitlerini geçirirken o, idealist gençlerle Kerkük’ün Milli Kütüphanesi bahçesinde ciddi konuların konuşulduğu sohbet toplantıları yapardı. Hatırımda kaldığına göre bu toplantılara yine Bağdat Hukuk Fakültesinde okumakta olan rahmetli Av. Hüsamettin Salihi (sonradan Kerkük Belediye Başkanlığı yapmıştır), Bağdat Yüksek Öğretmen Okulu İngilizce Bölümü öğrencilerinden Rıfat Yolcu, lisedeki arkadaşlarımızdan Necip Demirci, Mehmet Ali Rıza, Fazıl Salihi (avukat), Nafi Abdülkerim Bezirgân, rahmetli Ahmet Muhiddin, Vahdettin Bahattin katılırlardı. Terzibaşı’nın Irak Türkleri edebiyatı ve folkloru hakkındaki fikirlerini hayranlıkla dinlerdik. 1949 yılında yüksek tahsil yapmak üzere Türkiye’ye gelerek, bir daha dönmediğim için, Terzibaşı ile yakın ilişkilerimiz, Saddam’ın baskı yılları hariç günümüze kadar devam etmiştir.
Irak Türkleri, Türk edebiyatı ve tarihi ile ilgili her türlü kitap ve malzemeyi satın almak için hiçbir malî fedakârlıktan kaçınmazdı. Böylece zengin bir kütüphaneye sahip olmuştur. Kütüphanesi ayrıca Türkmenlerle ilgili olarak Irak’ta yayınlanan hemen hemen bütün gazete, dergi ve kitabı da ihtiva etmektedir. Irak diktatörü General Abdülkerim Kasım iktidarında komünistlerin yönetime egemen oldukları ve Türklerin en ufak bir bahane ile tutuklandıkları dönemde birçok kimse evlerindeki Türkçe kitapları yakıp veya bahçeye gömdükleri günlerde, Terzibaşı değerli kitaplarını gözü gibi koruyarak yok olmaktan kurtarmıştır.
İzzettin Kerkük
Irak Türklerinin Medar-ı İftiharı Değerli Bilim Adamı
Ata Terzibaşı
Kardeş Kalemler Dergisi, Sayı,78, Mayıs 2013, s,32-34
***
1970’li yıllarda Ankara’da olduğum sırada Türkiyeli Ünlü Şair Özdemir Asaflı’yı ziyaret etmek için Ağabeyim İsmet Hürmüzlü ile anlaştık. Bir akşama üşüt kendisinin sürekli gittiği bir kültür kulübünde buluştuk.
Kerkük ve Türkmenlerden söz edince aşırı derecede üzüldü ve duygulandı. Bize çok ilginç geldi ki, Kerkük ve Türkmenler ile ilgili her şeyi en ince detayına kadar biliyordu. Kerkük ve Irak’ta olup biteni teferruatlı olarak bilmesi bizi gerçekten de şişirtti. Fazla sabredemedim hemen sordum efendim bu ilginin kaynağı nedir? O da döndü dedi ki, Ankara’da bazı dergiler çıkardı içerisinde Kerkük Horyatları ve manileri yer alırdı. Ben de bunları okuyup ve onları yazan kişiyi takip ederdim O’nun adı Ata Terzibaşı’dır. Uzun bir süredir onu araştırıyorum O büyük araştırmacıdır. Temennim onunla tanışıp bana bir kitabını imzalamaktır. Ban sordu onu tanıyor musun? Elbette ki, onu tanımayan Türkmen değil, O bizim okyanusumuzdur. O şairlerimizin Ansiklopedisidir, günlük ruznamemizdir. Öyleyse lütfen bana bir eserini gönder. Lütfen…
Kahtan Hürmüzlü
Türkmeneli dergisi
Sayı, 21, Ekim 2009, s,23
***
Ata Terzibaşı, Irak Türkmen edebiyatı ve folkloru ile ilgili ortaya koyduğu eserleri edebiyatımızın tüm yönlerini içine alan önemli kapsamlı kaynaklardır. Hoyratlarımıza bilimsel bir metotla bakarak derin araştırmalarda üzerinde çalışmalar tutmuştur. Yani bulunmuş, bilinmeyen yönlerine ışık sıra Türkmenler arasında kazanan Kerkük havaları ve manileri onların özelliğini, söyleniş yöntemlerini örneklerle göstermiş. Türkmen toplumu arasında sürüp giden atasözlerini de toplamakta başarıya ulaşan bir araştırmacı ve yazardır. Ata Terzibaşı tüm bu edebi çalışmaları yanında uğraştığı etkili ürünlerinden biri de “Kerkük Şairleri” adlı edebi yapıtı ile daha büyük bir üne varmıştır. Ruhi, Nesimi, Fuzuli, Garibi gibi şairlerle ilgili araştırmalar yapmış, Fuzuli ile ilgili yazdığı yazıların şairlerin birçok yönüne ışık tutmuştur.
Kasım Sarıkahya
Ata Terzibaşı, Irak Türkmen Edebiyatçıları (Şairler ve Yazarlar), 1998 Bağdat, s, 75-76
***
Cesaret, zalimin önünde beden titremeden dil sürçmeden idealin doğruluğuna inanarak sözü söylemektir. Cesaret adına Ata Terzibaşı’nın pek çok zamanlarda sergilemiş olduğu cesur duruşları yakın arkadaşları ve dava dostları hep dile getirmişlerdir. Yıl 1976 Kerkük Türk Kültür Merkezi 2. mezuniyetini veriyordu. Bendeniz de bu 2. mezunlar arasındaydım. Protokolde Kerkük vali yardımcısı, Kerkük il milli eğitim müdürü, belediye başkanı ve pek çok müdür vardı. Ayrıca Kerkük’ün ünlü Türkmen şahsiyetleri de davetliler arasındaydı: Ata Terzibaşı, Mehmet İzzet Hattat, Ahmet Fikri, Hasan Görem, Nâsih Bezirgân ve daha niceleri davetliler arasındaydı. Bu arada Kerkük Türk Kültür Merkezinin bahçesinde emniyet görevlileri cirit atıyordu. Merkez adeta abluka altına alınmıştı. Malum dönem Sosyalist Arap Baas Partisinin cav çavlı günleriydi. 1975’te Kerkük’ün Araplaştırma dönemine giren süreç devam ediyordu. Baas yönetimi var gücüyle Türkmen kimliğini yok etmeye çalıştığı bir dönem yani.
Diploma takdimi Ata Terzibaşı’ya geldiğinde, o vakur yürüyüşüyle sahneye kadar geldi ve parşömen şeklinde hazırlanan diplomayı eline alıp mezun olan öğrenciye uzatırken yüzünü salonda oturanlara çevirerek, daha doğrusu Baas temsilcilerinin yüzüne haykırırcasına “Ne Mutlu Türküm Diyene” vecizesini söyledi ve yerine geçti.
Baas Partisinin Türkmenlere karşı baskısı zirvedeyken, salonda Baas Partisinin yetkilileri ve temsilcileri varken hiç tereddüt etmeden cesurca “Ne Mutlu Türküm Diyene” yi söylemek her baba yiğidin harcı değildi…
Kemal Beyatlı
Cesur ve Yürekli Bir İnsan Ata Terzibaşı
Kardaşlık Dergisi, Sayı: 70, Nisan-Haziran 2016, s,22-23
***
Gözlerimizden kaybolsan da yüreklerimizde yaşayacaksınız. Yediden yetmişe adını namını simge isim olarak bilen halk sizi nasıl unutsun. Azıcık satırlarla sizi nasıl anlatayım. Siz Avukat, düşünür, alim ve araştırmacı sıfatınızla ilim ve marifet dünyasında parlak yıldız gibi kalacaksınız. Batmayan güneş misali Türkmeneli’ni aydınlatacaksınız. Eserleriniz, yazılarınız gelecek neslimizin rehberi, yol haritası olacaktır.
Kevser Sakı Bağvan
Türkmeneli dergisi
Sayı,99, Nisan 2016, s, 23-24
***
Ata Terzibaşı Irak Türklerinin bilgesi ve bilginiydi. Bu iki meziyeti aynı anda tek adamda bulmak hem zor hem nâdirdir. Onu ukbâya uğurlamak sadece Irak Türkleri için değil, başta Türkiye ve Azerbaycan olmak üzere, Türk dünyası için önemli bir kayıptır. Kaleme aldığı ilmî makale ve kitaplar her devirde ve mekânda geçerli ve kıymetlidir. 92 yıl hayat sürüp, dosdoğru yaşamak, herkesin gönlünü kazanabilmek ve kimsenin eleştirisine maruz kalmamak her babayiğidin, hele hele her Iraklı Türk’ün (asla) kârı değildir. Kısaca Terzibaşı Kerkük Türk kültürünün hemen hemen bütün alanlarında en az birer kitap yazarak, bu tarihî Türk kültürü kaynağını Türk dünyasına tanıtmıştır. O gerçekten de “Tek Kişilik Bir Enstitüdür” …
Mahir Nakip
Gezenler Paşayev, Ata Terzibaşı’nın Folklorşinaslık Faliyetleri
Bakü 2016, s, 40
***
Sizden ayrılmak zor olsa gerek, gözyaşlarıma ve acılarıma hâkim olamıyorum ve sizi tanıyan herkesin duygusu bu değerli “Dayı” size Dayı derdim. Çünkü sizde amcam Mustafa Gökkaya’nın, Mehmet İzzet Hattat’ın kokuşu var idi. Uzun ömrünüzü kültüre, edebiyata, tarihe hizmet ederek, tarihini derinliklerini bile yeni nesillerimize aktarmakla geçirdin.
Mardin Gökkaya
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s, 29-30
***
Irak Türkmenlerinin önemli bir fikir ve tefekkür insanı olan Avukat Ata Terzibaşı, “Kerkük Şairleri” isimli eserinde Kerkük’te yaşamış ve halen yaşayan şairlerin hayat hikâyelerini, hayata bakışlarını, milli hissiyatlarını ve çeşitli türlerden oluşan eserlerini ve toplumsal anlamdaki yerlerini yazarak tarihe önemli bir kaynak eser bırakmıştır. Ata Terzibaşı’nın bu eseri bu coğrafyanın yazılmış alternatif bir tarihi olarak Irak’ta yaşayan üç milyon Türk ile duygu ve fikir bağlantılarımızın ne kadar güçlü olduğunu tüm dünyaya gösteren bir eserdir. Bu eser ülke sınırları ayrı fakat kalp sınırları bir olan insanların aynı duygularla dolu yüreklerinden süzülerek yazılmış şiirlerle doludur.
Mehmet Baş
www.muskarahaber.com/kerkukte-turklugun-silinmez-muhru
01.04.2017 ve güncelleme tarihi: 08.12.2022
***
Ölümsüzleştirecek ürünlerle zenginleştirmiş. Ata Terzibaşı hakkında onlarca yazı yazılacağına hiç şüphem yok. Çünkü onların üzerinde, hatta bütün bir milletin ruhunda derin bir etki bırakmıştır. Çoğunluğun onun edebiyatını, çalışmaları, kitapları, etkilendiği şeyleri, neler sunduğunu, nerede ve ne zaman doğduğunu, Allah’ın onu nereye ve ne zaman götürdüğünü yazacağını biliyorum. Ben bu yüzden ondan öğrendiğim insaniyeti hakkında birkaç satır yazacağım.
Düşünür ve yazar Ata Terzibaşı tam bir sessizlik içinde çalışan, konuşmayı eserlerine bırakan, ölümlü dünyaya ve onun süslerine aldırış etmeyen özel bir insandı. Kalemi ve araştırmasıyla kendini millete hizmet etmeye adamış, konunun ve içeriğinin namusu için yazmış, araştırmış, şöhret, para veya başka bir dünyevi ihtiyaç peşinde koşmamıştır. Halkına ve milletinin kültürüne hizmet etmek vermekte verimli ve yaratıcıydı. Dedikoducu ve geveze değildi, yazdığı her şeyi severdi ve sevdiğine bağlılıkta yaratıcıydı. Ürünleri zengin, bol verimli gerçeklerle ve gerçeklerle doluydu. Edebi eserlere ve üslubuna aşinaydı ve malzemeyi seçerken akıllıca davrandı, malzemenin daha önce ele alınmadığından emin olmadan kullanmazdı. Tek gayesi yüce, niyeti temiz, ruhu hoşgörülü olduğu için bütün işlerinde başarılı bir karaktere sahip idi.
Mehmet Haşim Salihi
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s,15-16
***
Bir yazımda üstat Ata Terzibaşı için “kılı kırk yaran bir araştırıcı/araştırmacıdır” söylemiştim. Bunu söz olsun diye değil, o tarihlere kadar Üstadın yayınlanan kitaplarını teftik teftik ederek okuduktan sonra bu kanaate varmıştım. Bugün aynı sözü vurgulayarak, hatta şöyle düzelterek tekrarlamak istiyorum: “Üstat Ata Terzibaşı, kılı kırk yaran bir araştırıcı değil, kılı kırk bin yaran bir araştırıcıdır”.
Üstadın ansiklopedik nitelikli, dört ciltten oluşan “Kerküklü Faiz: çevresi, yaşamı tasavvufi ve edebi kişiliği ile bazı şiirlerinin açıklaması” kitaplarını derin bir şekilde okuyanların, benimle aynı fikri paylaşacaklarına inanmaktayım. Üstadın “bu gibi vasıflara gereği yoktur, öteden beri Türkmen edebiyatının tozlar altında kalan gizli yanlarını aydınlığa çıkarmasıyla bunu ispat etmiştir” diyenlerin, sözlerinin yetersiz olduğunu burada açıklamak istiyorum. Zira söz savurma kabilinden yapılan genel değerlendirmeler ile bilimsel delillere yaslanarak ileri sürülen düşünceler arasında, yerle gök arasında ne kadar fark varsa, bir o kadar fark vardır. Bu farkları ihmalden gelerek göz ardı etmek, inandırıcı olarak gösterilmek istenen görüşlere zedeler düşürür, yani gereken inandırıcılığı kazandıramaz.
Mehmet Ömer Kazancı
Ata Terzibaşı’nın Altın Kaleminden Çıkan Bir Eser “Kerküklü Faiz
Kardeş Kalemler, Sayı,78, Mayıs 2013, s,35-40
***
Terzibaşı, kültür, edebiyat ve sanatın türlü dallarında verdiği eserleri arasında birçok önemli konuları çağdaş görüş ve kavrayışla ele aldığından somut sonuçlara varmıştır. Atasözlerini öteki sözlü türlerden ayrılmak üzere tanımını yapmış, edebiyatımızda şiirin, çift kanatlı tek zeden oluşan atasözleri ile başlayışı, yerli havaların yerli ve milli malimiz olduğu ve özel çığırlardan yol alıp tarihsel koşullarla geliştiği üzerinde durması ayrı ayrı değer taşır Bayat makamının bizim yörelerde doğup başka ülkelere aktarıldığı divan (Urfa) makamının yerli havalarımızdan olduğunu belirtmesi birer buluştur. Eserlerinin yararlığı da hesaba katıldık da eserlerinin diğeri bir kat daha artmış olur. Bizde sistemli olarak folklor çalışmaları ve bilimsel metotlar edebi araştırmanın temel aşın atan ve uygulayan, inceleme ve araştırmalarını çağdaş düşünce ve ölçüler aydınlığında yürüten Ata Terzibaşı’nın verilerinin sayısı hayli kabarıktır, tutarlıdır, soyut duygular etkisinden oldukça uzak ve aridir. 1 Şubat 2002
Mevlut Taha Kayacı
Aydın Kerkük, Ata Terzibaşı, Hayatı ve Eserleri
Kerkük 2003, s,13-25
***
Verimli çalışmalarıyla Irak ve Türkmen kütüphanelerini değerli eserleriyle zenginleştiren Ata Terzibaşı hakkında yazmayı defalarca ve dikkatlice düşündüm. Özellikle yazı dili konusunda kafam karıştı, ana dilim Türkçe mi, yoksa Arapça mı? Yazalım. Arapçayı tercih ettim. Çünkü milletim onun Salih ve cömert oğlunu çok iyi biliyor, o da onların arasında yaşamış, onların tarihini ve folklorunu sonsuza kadar yarım asırdan fazla yaşının etkisiyle de yaşadığı ortam nedeniyle gönüllü olarak sosyal çevresinden soyutlanmış olmasına rağmen, çeşitli etkinliklerde adı sıkça anılmış, daima yer almıştır. Terzibaşı şehrin yaşayan bir parçası, mesleğin bileşenleri için, gazeteci savunucusu olarak örnek bir model haline gelmiştir. Bu usta kalemin şahsiyetin hakkında ne söylersek hakkını tamamıyla ödememiş oluruz. Onun memlekete, meslek erbabına ve kültür edebiyata verdiği değer ve hizmet dünyanın sonuna kadar devam edecektir. Gelecek nesillere ilham veren ve onların daha iyi bir yarına giden yollarını aydınlatan dersler ve zengin tarihine olan sadakat ve takdirimizin bir işaretidir.
Muhammed Hüseyin Dağıstanlı
Türkmeneli Dergisi
Sayı:82 Kasın 2014, s, 17-18
***
Iraklı bir Türkmen olan Ata Terzibaşı bir yandan avukatlık yaparak bir yandan da tanınmış doğrululuğuyla ve bitmez tükenmez çalışmalarıyla da geniş kafasının edebiyatımıza olan sevgisi sayesinde var gücüyle kaleme sarılmış ve milletlerin yeni edebiyat alanında açtıkları çığıra uymak amacıyla ve bu yollara yürüyen karavanına katılarak oldukça barılar sağlamaya muvaffak olmuştur.
Bugün çoğumuzun en parlak yıldızı odur. O ana dili Türkmence kadar Arapça ve Farsça dillerini bilir. Bu dillerin edebiyatına da yakınlığı vardır. Hele onun yazdığı Arapça yazıları hem güzel bir örneğidir. Onun yazdıkları yazılar kendi duygu ve düşüncelerinin gerçekten de bir aynasıdır. O, her değerli Iraklı yazarlar gibi her şeyden önce doğruluk ve gerçekçilik arar ve hayatını her türlü zorluklar karşısında kalemine saygı ve inancına bağlılığı, yaşadığı sevimli Irak’ın toprağına bağlılığından güvençlerinden biridir.
Muhsin Behçet Şair
20. Asır Irak Türkmen Edebiyatı,
İstanbul 2008, s, 84-85
***
On iki yaşımdaydım; bir -iki yıldı bir şeyler karalıyor ve onlara utanmadan şiir diyordum. Evde ısrar ettim şiirlerimi kitap olarak basmak istiyordum. Annem uzaktan akraba olduğu Ata abiye götürdü beni bir akşam. Ufacıktım. Bana dev gibi geldi. Annem anlattı ve ben konuşamıyorum. Sadece şiirlerimi yazdığım defteri uzattım kendisine. Uzun uzun baktıktan sonra bir ay sonra gelin yayıma uygun olup olmadığını söyleyeceğim dedi. Daha ay dolmadan Kardeşlik dergisinin Temmuz-Ağustos 1972 tarihli ve 3-4 nolu sayısında (A.T.) kısaltmasıyla “küçkine dev sanatkâr” başlığı ile şiirlerimi inceleyen bir yazı yayınlanmıştı. O yazı hayatımın ilk dönüm noktası idi. Ata Terzibaşı Türk Dünyasının ulu çınarlarından biriydi ve ilk Türkmen bilimcisi olarak tarihe altın harflerle imza atmıştır. Çalışmalarında çok titiz ve objektif olan Ata Terzibaşı’nın eserleri Türkmen kültür araştırmaları da temel kaynak teşkil etmiş, üzerine birçok yazı ve araştırma tezleri hazırlanmıştır.
Mustafa Ziya
Türk Dünyasının Yetiştirmiş Olduğu En Büyük,
Kardeş Kalemler dergisi, Sayı: 123, Mart 2017, s,35-36
***
Uzun çağlar boyunca kocaman şehrimizin her köşesine bir göz atılarsa, kültür, okuma çabaları Işıl ışıl görünmektedir. Diğer köşeler ise edebiyat kokar, sanat saçar. Böyle değerli bir toplumun doğru kültürünü yansıtan, ancak aydın ve üstün kültüre sahip olanlardır. Büyük hocamız Araştırmacı (Ata Terzibaşı) kültüre gösterdiği sonsuz hizmetleri yadsınamaz. Terzibaşı’nın yayımladığı “Kerkük Matbuat Tarihi” kitabı ile çağdaş Türkmen edebiyatımız ve Irak Türkmen kültürü ve edebiyatı uğrunda diğer kitapları ile Irak kütüphanelerini zenginleştirmiştir.
Münevver Molla Hassun
Kerkük Matbuat Tarihi
Yurt Gazetesi, Sayı: 1279, Aralık 2001, Bağdat
***
Türk Dil Kurumu Şeref üyesi olan Atâ/Ataullah Terzibaşı, Irak Türkmenlerinin tanınmış dil, edebiyat ve halk kültürü araştırmacısıdır. Terzibaşı, hiç evlenmedi. Ömrünü Türkmen kültürünü araştırmaya adadı. 1953-2016 yılları arasında çok önemli eserleri yayınlandı. Kerkük atasözleri, hoyratları, havaları (türküleri), şairleri ve Kerkük ağzı üzerinedir. Kerkük hoyratlarını üç cilt, Kerkük şairlerini 13 cilt ve Kerkük ağzını da üç cilt hâlinde yayımlamayı başardı. Dedesi Abdullatif Efendi’nin iki kitabını yayımladı: Sergüzeşt-i Saadet (Bir Hac Seyahatnamesi) ve Tuhfe-i Askerîye. Nazaratü’l camia fi tarih el-edeb el-Türkî (Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış) adlı incelemesi de önemlidir. Çalışmaları, Azerbaycan’dan fahri doktor, Türkiye’de Türk Dünyası Hizmet Ödülü başta olmak üzere birçok ödülle değerlendirildi. Irak, Türkiye ve Azerbaycan’da hakkında çok sayıda akademik tezler yazıldı. Türkiye’de 50’ye yakın esere imzasını atan Terzibaşı’nın başlıca eserleri temel kaynak niteliğindedir.
Nail Tan
Atâ Terzibaşı, Türk Dili Dergisi
Sayı:773, Mayıs 2016, s, 116-117
Irak Türkleri çağdaş yüz yılın içinde Kerkük’te yetiştirdiği Ata Terzibaşı bir ulu çınar sayılan kocaman bir kültür şahsiyeti yetişmiştir. Çok yönlü kültür, edebiyat, tarih, sanat, dil ve folklor alanlarında bir kültür kaynağı ve Ata’sıdır. Terzibaşı, daha pek gençlik yaşlarından başlayarak vefatına kadar durmadan milli kültür çalışmalarını sürdürmüştür. Milli kültürümüzün tüm dallarında ölmez konular araştırıp, yaptığı ilmi çalışmalar sayesinde, Türkmenlerin kültür tarihini zenginleşmiş ve onun kaleminden çıkan yazılar, eserler ve kitaplar zengin bir kültür hazinesi oluşturmuştur. Terzibaşı Hocam; vücuda getirdiği “Kerkük’te İmaret ve Tesislerin Manzum Tarihleri” adlı ölmez eseri, Kerkük’te ortaya atılan “Anlaşmazlık Bölgeler” meselesini sunduğu belgelerle susturmuştur. Türkmen toplumunun, bilgesi, kültür kaynağı Ata Terzibaşı Hocamıza, Ulu Tanrıdan mağfiret dilerim, Mekânı Cennet olsun, gömütü nurla dolsun.
Necat Kevseroğlu
Ata Terzibaşı ve Kerkük’ün Türklüğü Hakkında Belgeler
Türkmeneli dergisi, Sayı, 21, Ekim 2019, s, 9-10, Arapça
***
DAYI[1]
İlk kitabım[2] çıkmıştı. Ben hülyalar içine girmiştim ki horoz gibi şişmiştim. Kendimi bir şeyler sanmıştım. Kitabı Mevlut ağabey[3] övmüş, Nejat Bey[4] de aynısı hatta Nermin Hanım[5]koşa koşa kitabımı satın almıştı. Havası şişmiş olan haliyle Dayı’nın kapısına gittim. Kapıyı çalmadan açılıverdi. Şaşkınlığıma mahal vermeden beni içeriye aldı, sohbet ederek: “Seni bir yerden gözüm ısırıyor” dedi “Kusura bakma oğlum ben herkesi tanıyamam birden”.
Ben bu sohbet sırasında çoktan odada oturmuştum, Dayı da hareket halinde mutfağa gelip gidiyordu, elinde tepsi içinde bir bardak portakal suyla misafir hizmetinde bulunuyordu.
“Beni tanımadınız Dayı?”. Daha önce birkaç defa evine gelip gitmiştim. Benim soruma cevap vermeden diğer odaya hemen girdi, yeni çıkan kitabımla geldi. Kitabın sayfalarını çevirdi, kaynaklar bölümünü açtı, şaşkınlığıma mahal vermeden:
“Bu kitabın yazarı benim kitabımı[6] kaynak olarak göstermişti” dedi sorarak “Ne alakası var?”.
Sayfaların çevirdiği bu kitap benimdir diyecektim. Kitabın sahibi benim diye haykıracaktım. Kitabın arka kapağında resmime baksana.
“O kaynak mı?”. Diye kekeledim. Onu sırf kaynak olsun diyecektim ama Dayı beni tanımıyor.
“İstersen o kitabımı sana getiriyim”.
“Yok, yok bende var”.
Manalı bir tebessümle diğer odaya tekrar girdi ve o kitabı bana getirdi.
“Belki ihtiyaç olur. İkinci kitabına beki de alırsın”. Diye bombayı patlattı. Dilim şaşaladı ve kekeledim “Ben ben “.
“Seni tanımıştım. Seni ilk gördüğüm an “dedi kahkaha atarak ve oturdu yanımda “Eh yenilerin neymiş bu defa?”.
Necmettin BAYRAKTAR
Araştırmacı- Yazar
***
Ata Terzibaşı’nın yazıları, üslupta sadelik, amaç ve konumda netlik ile karakterize edilir; sanki güzel bir kıyafet giyiyormuş gibi, yüz hatlarını gizlemez ve saklanmaz, üzerini örtmez veya zihinleri yanıltmaya veya okuyucuları yanıltmaya çalışmaz. Pek çok kişinin kendisi ile edebiyat arasında hiçbir ayrım olmadığı ve edebiyatın yazarın bağlılığını doğrulayabileceği veya ona işaret edebileceği inancına rağmen siyasetten uzaktır, ancak kelime silah gibi önemli olduğuna inanır Terzibaşı, Ayrıca, yazar politik organizasyonlara ve politik eylemlere girişmeden kelimelerin doğruluğunda ustalaşırsa, bu gerçek silahtan daha güçlü bir silah olacaktır. İnsanoğlu, dürüst yazdığında inançlarını, gerçekliğini, özlemlerini dile getirir, edebiyatı kendisinin ve çağının bir imgesi haline gelir, yazarın siyasetin kucağına düştüğünü, geniş çevresinden dar bir çevreye kaydığını da görür. Kimse onunla paylaşmadan sadece içinde kalmak için kendini barındırıyor ve bu nedenle çizgiyi hesaba katmak zorunda kalıyor. Kamu medyası ve esnek mobil medya politikasına mahkûm olur. Bu da Ata Terzibaşı’nın önemli görüşlerinden biri idi.
Nermin Tahir Baba
Kardaşlık dergisi, Sayı 318-319-320
Nisan-Mayıs ve Haziran 2016, s,24-26
***
Kaygılarımızı şikâyet ettiğimiz, bunları bizimle paylaşan, bizi tüm içtenliğiyle, ilgiyle dinleyen kişi aramızdan ayrıldı gitti. Hem de gözyaşına varan bir yumuşaklık ve şeffaflıkla… Ve onunla her görüşmede, sanki bu uzun yıllar ve bu uzun mücadele, Cenâb-ı Hakk’ın bahşettiğinin bir kısmını bile başaramamış gibi, şevk ve inançla doluydu… Olağanüstü bir güç, şiddetli bir coşku ve sağlam, sarsılmaz bir inanç açısından memleketine bağlı idi Terzibaşı … Ve ondan gerçek bir rehberlik gördükçe gurur duyuyorum. Endişelerimi ona ilettiğimi açıkladığım da beni dikkatle, hayretle dinledi. Bana büyük bir güvenle bakan, kültür ve medya alanına giren yozlaşmış iftiracıların tamamen farkında olan ve aslında bu niteliklere sahip olmayan kişileri iyi bilir tanırdı Terzibaşı
Nihat Avcı
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s,10-11
***
Seçkin Türkmen araştırmacısı Ata Terzibaşı, Kerkük’teki gazetecilik tarihi konusunda yazan öncü tarihçilerden biri olarak kabul ediliyor. İlk yazısını 22.11.1947 tarihinde Bağdat’ta yayınlanan “Şura” gazetesinde yazdı. Bu yazıdan sonra Kerkük gazetesinde “Kerkük’te Basın Tarihi” adıyla yayımladığı makalesi ve sonradan da bir dizi makale takip etti. Terzibaşı, Kerkük’te matbuat tarihi konusunda çıkarmış olduğu kitabında da geniş kapsamlı değinmiştir. O kitabı Medya konusunda araştırma yapanlar için bir rehber kitaptır.
Nusret Merdan
Irak’ta Türkmen Basını (1911-2006)
Kerkük Vakfı Yayınları, İstanbul 2010
***
Ata Terzibaşı, silahsız mücadelenin bir sembolüydü. Fikrin ve kalemin gücüne bütün kalbiyle inanmıştı. O, hukukçu kimliğini yalnızca şahısların hizmetine sunmamış; aynı zamanda bütün bir Irak Türklüğünün savunucusu olmuştu. Onun ebedî davası Irak Türklüğünün bekası, duruşma salonları ise Kardaşlık, Beşir, Afak, Kerkük gibi dergi ve gazetelerdi. Terzibaşı Irak’ta günden güne ağırlaşan hayat şartlarında hem ayakta kalabilmiş hem de eserleriyle çevresini aydınlatabilmişti. Yakın dostlarının pek çoğunun, Saddam’ın zindanlarında işkence gördüğü, can verdiği bir devirde o, kalemini bir gün olsun elinden bırakmadı. Irak’ta hayatın tabii bir parçası hâline gelen devlet terörü, onu Irak Türklüğünün kültür varlıklarını araştırmaktan bir an olsun alıkoymadı. Terzibaşı bize bilimin, araştırmacılığın bir milletin varlık mücadelesindeki yerini anlatan canlı bir örnek oldu. Terzibaşı bize idealizmin, adanmışlığın ve çalışkanlığın da numunesi oldu.
Önder Saatçi
Irak Türkmenleri Ata’sını Kaybetti
Kardaşlık dergisi, Sayı:318-319-320,
Nisan-Mayıs-Haziran 2016, s,53
***
Ata Terzibaşı, kitaplarının sanatsal tasarımı ve renkli kapaklarıyla fazla ilgilenmezdi. Çoğu kitapları tek renkli, grafik ve tasarımı basit olarak baskıya gönderirdi. O asıl dikkat ettiği ve titizlikle üzerinde düşündüğü ve sık sık tembih ettiği imla ve matbaa hatalarıdır. Yazılarını dizgiden sonra defalarca kontrol ederdi. Baskıya girmeden önce de son kontrol edip ancak baskıya girmesini onaylardı. Bu titiz tavrından dolayı zaman zaman Kendi daktilosuyla veya kendi el yazısıyla yazılarını matbaaya gönderip, dergi ve gazetelerde yayınlardı. Ata Terzibaşı, basından, radyo ve televizyon röportajlarından nefret ederdi ve tek bir röportajı gazete veya dergilerde yayınlamadı, hatta televizyon kanallarından birinde röportaj bile yayınlamadı. Arkadaşı ve meslektaşı Gazanfer Paşayev başkanlığındaki Azerbaycanlı yazarlardan oluşan bir heyet onu ziyaret ettiklerinde kendisinden bir açıklama yapmasını isteyince üç kelimeyle yetindi “Kerkük’e hoş geldiniz” dedi.Bu onun yalnızlığını değil, zühdünü, dünyanın gelip geçici görüntülerini ve ucuz övünmelerini yücelttiğini gösterir.
Sabah Abdullah Kerküklü
Ata Terzibaşı Temkinli Araştırmacıydı
El-Sakafa El-Türkmeniye dergisi
Sayı, 1,2023, s, 11-16
***
Ömrünün üççeyreğinden fazlasını Türkmen basını, edebiyatı, sanat ve kültürü uğruna harcayan bir şahsiyetin hususunda konuşmak ve hakkını ödemek hiç de kolay bir mesele değildir. Bu şahsiyet, yalnız Irak Türkmenleri arasında değil, oysa Irak’ta yaşayan Araplar, Kürtler ve Hıristiyanlar arasında da bastırdığı kitaplar, sunduğu görüşler ve yayınladığı onlarca makaleler yoluyla iyice tanınmıştır. Bununla beraber Arap Devletlerinde ve Türk âleminde epey tanınarak dil, edebiyat ve kültür hususunda, kendisine onursal diplomalar ve plaketler sunulmuştur. Ayrıca bazı Türkçe konuşan devletlerdeki dil kurumlarında, gösterdiği olağanüstü çabalarda dolayı, onursal üyeliğe nail olmuştur.
Sabah Tuzlu,
Vefatının İkinci Yıldönümünde Anma toplantısı,
Kerkük, 2018
***
Türkmeneli’nin Merkezi Kerkük şehri, modern tarihimizin büyük şair ve yazarlarını doğurmuştur. Üstat Ata Terzibaşı’nın Türkmen edebiyatına, doğduğu yer Kerkük şehrine sevgisi hiçbir şeyle ölçülmez. Onu çeşitli alanlardaki edebiyat, dil, folklor ve tarihi konularındaki çalışmaları takdirle karşılanır. Büyük yazar ve tarihçilerin biyografileri, bu alanlarda uzmanlığı olan tecrübeli tarihçiler tarafından ele alındığında doğru bir tespittir.
Büyük Türkmen alim ve tarihçisi Ata Terzibaşı’nın vefatından birkaç gün sonra ne kendime ne de kalbime hâkim olamadım. Bu merhum şahsın biyografisinin küçük bir kısmını bile tartışmaya cesaret edemedim. Çünkü biz geniş fikirli öğretmenin öğrencileriydik ve hala da öğrencisiyiz. Bizim için ön modeldi ve ondan sonra kimse de olmayacaktır.
Uzun yıllar kültür mücadelesi veren Terzibaşı, değişen zamanın rutinleriyle boğuştu ve tüm bu zorlu koşullara meydan okuyarak hayatının sonuna doğru hastalık onu vurdu. Hayatının en büyük bölümünde tarih, kültür ve özelde halkının ve genel olarak Irak’ın medeniyetiyle ilgili her şeye karşı sevgi kazandı. Onun iki temel hedefe varidi. Birincisi- Türkmenleri tanıtmak. Onların kendi kültürleri, medeniyetleri, ulusal ve kültürel kimlikleri vardır. İkincisi de Irak’ın komşu ülkelerinde soydaşlarını, Türk dünyasını ve diğerlerini tanımlamak ve hatırlatmak, yaşayan bir kültürü, mirası ederek gelecek nesle emanet bırakmak idi.
Sadun Nurettin Köprülü
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s,42-43
***
Hukuku, edebiyatı ve tarihi birleştiren, halkının vicdanında yaşayan, şöhretten ve ilgi odağı olmaktan kaçınan, amacı halkına hizmet etmek olan merhum Ata Terzibaşı, Türkmen halkına veda etmiş, şiir, edebiyat alanında Türkmen tarih ve kültürünün meşru temsilcisi olması nedeniyle eşi benzeri olmayan çalışmalara ve eserlere imza atmıştır. Terzibaşı, Türkmen edebiyatı tarihinin büyük şairleri ve ilk aydınları hakkında araştırma yapan ilk kişiydi. Edebiyat ve sanatçıların gözünde gökyüzünde parlak bir yıldızdı. Zengin Türkmen edebi, tarihi, siyasi, hukuki ve sanatsal hareketinin tarihine adı altın harflerle yazılan bir başarılı aydın insan idi
Sami Bayraktar
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s,44-45
***
İnsanlığa ve millete hizmet eden ciddi ve verimli alanlar yaratmaya katkıda bulunan parlak isimlerle övünüp ve onur duymak doğal hakkımızdır. Ata Terzibaşı da onlardan biridir ki, doğduğu yer olan Kerkük şehrine sevgisi onu, dil tarihiyle ilgilenmeye sevk etmiştir. Irak Türkmen edebiyatının simalarından biri olan bilgin Ata Terzibaşı büyük şair ve yazarları tanıtmakta tarihi çalışmalara imza atmıştır.
Sefahattin Necat Ali Galip
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s, 38-39
***
Kalk, ey Kerkük Kalesi, ey şehrimin gökyüzüne bakan medeniyetinin işareti, yıldızları kalk gökyüzünü kucakla. Kalkın ey Türkmen oğulları, nesilleri, şehrin tüm halkı gurur duyuyordu, şan destanı, fani bedeniyle aramızdan ayrılsa da Ata Terzibaşı, Gece gündüz parmak uçlarından ayrılmayan süngü kalemiyle, zengin kitap hazinesinin emanetiyle Türkmeneli diyarının parlak, ışıltılı incisi ile aramızda mevcuttur ve dünya durdukça da eserleriyle kalacaktır.
Serdar Köprülü
Türkmeneli dergisi,
Sayı,99, Nisan 2016, s, 21-22
***
Değerli kaybımızın adına dikkatinizi çekmek isterim. “Ata” acaba bu adı ona kim vermişti? Belki de ona ayan olmuş, gelecekte bu zatın atalı (verimli) olması. Gerçekten ata idi, verimliydi. 40 kitaba yakın yüzlerce yazı meydana bırakmıştı. Hem de nasıl bütünü yayınları temel kaynak niteliğinde idi. Gazetecilik, sanat, edebiyat, dil, tarih ve folklor alanlarında önemli eserler bırakıp gitti Üstadımız Ata Terzibaşı… Terzibaşı, yalnız Irak içerisinde değil, Türk dünyasında tanınan bir önemli kişiydi. Bu da bu zatın ne kadar büyük olduğuna bir kanıttır. Hani derler “Atatürk, Sultan Mehmet Fatih, Ertuğrul, Osman ve vs.” işte Irak Türkmenlerinin 20. çağının en büyük Kanat Önderi idi.
Şemsettin Türkmenoğlu
Ata Terzibaşı’nın vefatının İkinci yıldönümü
anma toplantısı, Kerkük 2018
***
Dinine, memleketine, diline, ülkesinin toprağına hizmet için çalışan o güzel insanlarla birlikte yaşayan âşıkların, vefalı insanların hafızasında bir ömrün sayfaları biter, anıları ve hizmetleri ölümsüz kalır. Ata Terzibaşı geçen yıllarında Mecidiye Gazinosu yanındaki makamının önünden geçtiğimde, kendisini selamladığımda, beni karşıladı, uzmanlık alanıma göre uyruk ve medeni durumu konuların kanunları ve savunmaların hükümleri ve metinleri hakkında çoğu kez müzakereler yapardık. Ata Terzibaşı, çalışma esaslarını inceleyerek ciddi ve dikkatli davrandı, haklara ulaşmak ve herkese hakkını vermek için dürüst ve tarafsız bir Avukat idi.
Şeyh Faik Namık
Türkmeneli Dergisi
Sayı:99 Nisan 2017, s, 36-37
***
Bugün de olduğu gibi çağdaş tarihimizde ilim ve marifet alanında birinci sırada insanlar vardır. Adlarını altın harflere tarihin derinliklerine yazmışlardır. İnsanların gönlünde taht kurup ve abideleşmişlerdir. Usta Ata Terzibaşı da o insanların önde gelenlerinden birisidir. Dünyaya Irak Türkmen varlığını, kültürünü, dilini, edebiyatını ve folklorunu bildirmek ve tanıtmak için var gücüyle çaba harcadı ve gayret etti. Irak’ta Türkmen varlığını korumaya yönelik verdiği makaleleri ve serleri ömür boyu bu mukaddes mücadelesi Türkmen toplumunun damarındaki asıl kan gibi halkına can verecektir.
Şirzat Tahir Baba
Türkmeneli dergisi
Sayı,99, Nisan 2016, s, 24-25
***
Ata Terzibaşı’nın, Türk dili edebiyatı ve folkloru ve bakımından büyük bir değer taşıyan Türkmen horyatlar zere Doğu Arap harflerinin bütün seslerimizi ifade etmemesi yüzünden kusurlu olmazsa bile bir eksiklik gösteriyor. Bu Ata hususu bir ihtiyaç olarak idrak eden müellif, eserini Türkiye’de bastıracağı müjdesini vermektedir. Türk dil kurumunun bu hususta müellife yardımcı olması, Kerkük ağzı ve Türkmen sözlüğü gibi eserlerini de yayımları arasına almasını isabetli bir hareket telakki etmekteyiz. İleride, maniler üzerine yapılacak mukayeseli incelemelerde birinci derecede kaynak vazifesi göreceğine aha inandığımız Kerkük Horyatları ve Manilerinin geç de olsa tanıtmak bize zevkli bir iş oluyor.
Şükrü Elçin
Ata Terzibaşı, Türk Yurdu Dergisi
Sayı:295, Nisan 1961 Ankara
***
Şahsınızın ödüllendirilmesinde hepimiz platformda kıyamdayız. Sizin üzerinizde tarih kokan milli kıyafeti görüyoruz. 60 yıldır Türkmen’in tarihi, kültür, edebiyatı ve sanatı için emek harcıyorsunuz. Sizleri o şekilde onurlandırmak temenni ederdik. Tüm zamanınızı çalışmalarınızı Türkmen’e adamış bir vatanperver insanız. Yaşa Terzibaşı, siz yaratıcılığın gerekçesisiniz, Söz yaratama şerefisiniz, her yapının temeli ve direğisiniz. Siz Türkmenlerin “Çağın Babası” ve “Parlayan Yıldızı” gibisiniz. Sizinle onur duyuyoruz Sayın Terzibaşı…
Talip Vendavi
Türkmeneli dergisi
Sayı, 21, Ekim 2009, s,12
***
Bağdat Azamiye Lisesinde öğrenci olduğum sırada tanıştığım, kendisi de Bağdat Üniversitesi Hukuk fakültesi son sınıf öğrencisi idi Ata Terzibaşı… kendisinde hukuk konusunda çok şeyler öğrendik. Ayrıca bu güzel insandan adı üzerinde yüksek ahlak, Millet ve vatan sevgisini gerçek anlamda, doğruluk, dürüstlük, tarafsız ve adaletin her yönünü Üstadımız Terzibaşı’nın kendisinde, makalelerinden ve eserlerinden bilgi edindik, adeta hayatımızın rehberi oldu…
Tarık Zeynel
Türkmeneli dergisi
Sayı,82, Kasım 2014, s, 28
***
Atâ Terzibaşı’nın “Kerkük Havaları” adlı eserindeki ezgilerin tamamı halk ağzından derlenip bir araya getirilmiştir. Bu zengin coğrafyanın en güzel örneklerini sunanlardan biri de Atâ Terzibaşı’dır. Derleyip hazırladığı ve Ötüken Yayınları’nca neşredilen Kerkük Havaları isimli eseri de kardeş coğrafyanın, aynı dil, aynı içerik, aynı kaygı, neşe ve kederinin örneklerini taşır. Atâ Terzibaşı, bu geleneğin içinde yetişen, bu değerleri yaşayan ve yaşatmaya çalışan biri olarak bu eserleri bir araya getirmiştir. Kerkük Hoyrat ve Manileri, Erbil Şairleri, Kerkük Matbuat Tarihi gibi eserleri hazırlayan yazar, çileler içinde ve sürgünler yaşayarak çalışmalarını sürdürmüş ve yazarlıktan hiçbir surette kopmamıştır.
Yavuz Ertürk
Ata Terzibaşı, Kerkük Havaları
Kardeş Kalemler, Sayı,123, Mart 2017, s, 39-40
***
Ata Terzibaşı çok cepheli bir araştırıcı ve bilgindir. Türkmen edebiyatının her türünde eser vermiştir. Bu mesaisinde onu diğer birçok sanatçılardan ayıran hususu, titizliği ile çalışmasıdır. Türkmen Kültürünün tüm sahasında başarı göstermiş bir bilgindir. İptizale bayağıyla düşmeden bu vadide başarı kazanmak kolay değildir. Bunun için kesin bir zekâ, geniş kültür, seziş espri ve zarafet ister. Bu meziyetler Terzibaşı’nda bol bol mevcuttur. Bunları kullanarak kudretli bir bilgin oldu.
Yeliz Yıldız
Ata Terzibaşı Kimdi? Gazi Üniversitesi, İletişim Fakültesi
Radyo, TV ve Sinema Bölümü öğrencisi, ödev
Ankara 2008
***
Geçmişi düşünmek için biraz uzaklaştım, elime kalemi alıp, bıraktığım bu büyük boşluğu içimden geçenleri yazmak için kâğıdı sarıldım. Rahmetli amcam Ata Terzibaşı’nın masasının üzerine koydum. Hayatımdaki dev, büyük ve aynı zamanda çok mütevazi kişilik sayesinde, seni ne kadar özledim, kendimi yalnız hissediyorum, çok acı çekiyorum, sessiz ve ateşsiz ağlıyorum hayatımda. Göğsüm alevsiz ve sonunu hissediyorum. Dünya ve güzel olan her şey öldü, sevgili bir ruh gitti ve bir daha geri dönmeyecek. Bu ayrılık bir sürü beni kendi kendime düşündürecek ki, şimdi yanımda olsaydın, seninle tek bir anımı bile boşa harcamazdım zamanında… Seninle bir daha buluşup karşılaşamayacağımı soruyorum içimden. Bana gelmeyeceğini çok iyi biliyorum. Keşke zamanı geri çevirebilseydim, yanımızda olduğun her anı seninle yeniden yaşayabilseydim. Senin yanında çok güzel zamanlar geçirirdik, seninle her sohbet sayfalarca kitap okumak gibiydi, sen benim için ve nesillerimiz için en iyi baba, en iyi öğretmendin. Büyük Öğretmenim Atam…
Yüksel Terzibaşı
Türkmeneli dergisi,
Sayı, 99, Nisan 2016, s,31-33
***
Atâ Terzibaşı, işgal sürecini ganimet bilerek yurtları, mahalleleri, evleri, mezarlıkları, nüfus ve tapu dairelerine girilip yok edilmeye, silinmeye çalışılan bir varlığın, Türkmenlerin, yaşadıkları süre zarfında yarattıkları sözlü ve yazılı değerlerinin, kimliklerinin arşivini, kaydını tutan ve bu sebeple adı öncelikle Türkmenlerle birlikte ilanihaye unutulmayacak ve yaşayacak olan değerli bir Türkmen bilgesidir. Irak coğrafyası Türkmen kültürü, sanatı ve edebiyatına ilişkin ardında bıraktığı devasa külliyat bunun en büyük tanığıdır.
O, ömrünü hasrettiği bu alanda adeta millî toprağın yetiştirdiği değerli-değersiz tüm ürünleri hasat etmek amacıyla yola çıkmış gibidir. Onun edebiyat tarihi ve diğer çalışmalarında edebî açıdan çok değerli şahsiyetlerin yanı sıra çok sıradan, hatta alelade kişilere de yer vermesi, bunun somut birer delili olarak da görülebilir. Başka bir ifadeyle Terzibaşı, objektif, soğukkanlı, son derece titiz ve dikkatli bir edebiyat araştırmacısı ve incelemecisi olmakla sadece mümbit Kerkük topraklarında yetişen kalburüstü düşünce, şair ve yazarları tespit etmekle kalmaz. O, söz konusu hasletlerinden hiçbir zaman ödün vermeden, ama öte tarafta Kerkük Türkleri içinden çıkan Türk şair ve yazarları, değerli ve değersiz diye ayırt etmeden hepsini zapt eder. Bu, kuşkusuz kendisini var eden, besleyen, büyüten topraklara karşı olan sorumluluğun, millî bir hassasiyet ve görevin sonucudur.
Yüksel Topaloğlu
Kardaşlık dergisi Sayı: 70, Nisan-Haziran 2016
İstanbul, s,12-14
***
Ata Terzibaşı’nın ayrılışıyla Kerkük’ün yıldızlarından biri sönmüş, benzeri nadir görülen kültür ve folklor Kalelerinden biri yıkılmıştır. Verimli bir Irak palmiyesi, kendini araştırma ve incelemeye adamış, hukuki, edebi, folklor alanında uzman bir gazetecinin vefatı hepimizi derinden sarsmıştır. Onun çalışmaları ve serleri onun Hayat boyu arkadaşı olarak kültüre bağlamıştı. Kitaplarıyla sade bir evde yaşadı ve mütevazı bir yaşam sürdü. Zenginlik ve rahatlık kazanmak için karşılaştığı birçok fırsata rağmen, okumayı tercih etti. Tevazu, sessizlik ve sükunetle çalışarak, geniş kapsamlı araştırmalarıyla birleşerek, gürültüden uzak bir dünyayı terk etti. Dünyadaki zühdünün tadını çıkardı ve zengin kağıtlarını ve mektuplarını artırdı…
Zahit Bayatlı
Gazeteci-Yazar
[1]Ata Terzibaşı (1924-2016) Irak Türkmenlerinin yetiştirdiği büyük kültür tarihçisi, âlim ve Türkolog Kerkük’te 31 Mart 2016 Perşembe akşamı hayata veda etti.
[2] Gerçeklik ve Emri vaki arasındaki Kerkük- Necmettin Bayraktar- Aldar alarabiya lilmosuat- Beyrut 2011.
[3] Mevlüt Taha Kayacı araştırmacı ve yazar (1941-2011).
[4]Nejat Kevseroğlu araştırmacı ve yazar.
[5]Nermin Müftü gazeteci ve yazar.
[6]Kerkük ve Dolaylarında Olayların Manzum Tarihleri- Ata Terzibaşı – Kerkük 2009.